Τι είναι η συστημική – οικογενειακή θεραπεία και συμβουλευτική
Η συστημική ψυχοθεραπεία και συμβουλευτική είναι μια διαλογική θεραπεία, μια θεραπεία λόγου και διαλόγου δηλαδή (που μπορεί να συνοδεύεται και με κάποιες κινήσεις ανάλογα τις τεχνικές που χρησιμοποιεί ο κάθε θεραπευτής). Για να γίνει αντιληπτό τι κάνει η συστημική και τι κάνω στο γραφείο θα την συγκρίνω με κάποιες άλλες γνωστές ψυχοθεραπευτικές μεθόδους και ίσως σας βοηθήσουν στην προσωπική σας αναζήτηση για θεραπευτή.
Η ψυχανάλυση θεωρεί πως τα προβλήματα πηγάζουν από κακές παιδικές εμπειρίες (κυρίως έως τα 5), . Ισχυρίζεται ότι αυτές οι εμπειρίες μπαίνουν στον ενδοψυχισμό μας και στο ασυνείδητο μας (απωθημένες) και μας εμφανίζονται με διαφορές μορφές διαταραχών και νευρώσεων όπως τις ονομάζουν, ως ενήλικες.
Η γνωσιακή-συμπεριφοριστική ψυχοθεραπεία εστιάζει στις αρνητικές σκέψεις και τα γνωστικά λάθη που κάνουμε για τον εαυτό μας και που στην συνέχεια οικοδομούν ανάλογες δυσπροσαρμοστικές πεποιθήσεις, ακατάλληλα συναισθήματα και εν τέλη παθολογικά συμπτώματα.
Στην ανθρωπιστική-πελατοκεντρική θεραπεία του Carl Rogers θεωρείται ότι το πρόβλημα είναι ότι ο άνθρωπος είναι γενικά αποξενωμένος από το συναίσθημα του και έτσι ο στόχος είναι να έρθει σε επαφή με αυτό και τον βαθύτερο του εαυτό..
Η θεραπεία Gestalt πιστεύει μεταξύ άλλων ότι η προσωπική ευθύνη των επιλογών μας είναι σημαντικός παράγοντας.
Όλοι οι παραπάνω τρόποι θεραπείας έχουν το κοινό σημείο ότι εστιάζονται στα άτομα (είναι ατομοκεντρικές), δηλαδή στους αναφερόμενους ασθενείς που έρχονται στο γραφείο και οι ειδικοί προσπαθούν να διορθώσουν και να θεραπεύσουν αυτή την ατομική ανεπάρκεια των πελατών τους. Θεωρούν ότι οι άνθρωποι πρέπει να γίνονται καλά σε απομόνωση από το πλαίσιο τους (στο γραφείο του θεραπευτή τους) και μετά (με υγεία) να σχετίζονται με το περιβάλλον τους.
Πως είναι η συστημική – οικογενειακή θεραπεία
Για τους συστημικούς ψυχολογους και θεραπευτές οποιοδήποτε σύμπτωμα-πρόβλημα που φέρει ο ασθενής θεωρείται ότι εκφράζει όλο το σύστημα των σημαντικών σχέσεων του (οι σημαντικοί άλλοι). Έτσι δεν εδράζεται μόνο στο ασθενή αλλά θεωρείται ότι αντανακλά την δυσλειτουργία του συστήματος, είναι δηλαδή ένα συλλογικό-συστημικό πρόβλημα και όχι ατομικό, απλώς εμφανίζεται σε μια μορφή κωδικοποιημένου προβλήματος στον φερόμενο ασθενή.
Δυο πράγματα θέλω να τονίσω σχετικά με αυτό που ανέφερα:
Πρώτον, συνήθως η οικογένεια και οι οικογενειακές σχέσεις είναι οι βασικες σημαντικές συνιστώσες (σημαντικοί άλλοι) του καθενός μας (επίσης τα άτομα του φιλικού και του εργασιακού περιβάλλοντος), που μας διαμορφώνουν την ζωή και τον χαρακτήρα μας αλλά παράλληλα και εμείς συνδιαμορφώνουμε αυτούς.
Δεύτερον, όταν λέω ότι το πρόβλημα είναι συλλογικό και απλά εκφράζεται στον φερόμενο ασθενή (πελάτη) δεν εννοώ ότι π.χ εάν ο πελάτης έχει κατάθλιψη (διαρκή μελαγχολία) και η υπόλοιπη οικογένεια έχει κατάθλιψη και δεν το ξέρει. Εννοώ ότι έχουν ένα προβληματικό σχέσιακό σύστημα που φέρνει στρες, άγχος, ανησυχία, κτλ, τα προβλήματα δεν λύνονται λειτουργικά (αυτό γίνεται συνήθως), μένουν ως έχουν βρίσκοντας ‘μια λύση/εξαέρωση’ στην διαταραχή ενός (ή και περισσότερων) μέλους, του πιο ευαίσθητου ίσως αλλά και παράλληλα σε ένα άλλο επίπεδο και του πιο δυνατού. Το σημείο που θέλω να τονίσω είναι ότι το συμπτωματικό μέλος, μέσω του προβλήματος του, ‘επιχειρεί’ να δώσει στον εαυτό του και στο σύστημα του ένα τρόπο επιβίωσης και εξισσορόπησης, τόσο του εαυτού του όσο και του συστήματος, διατηρώνατς την συνοχή του.
Π.χ. μια οικογένεια πρέπει να μείνει ενωμένη, παρόλα τα προβλήματα μεταξύ τους, για να αντιμετωπίσουν τα ψυχωτικά επεισόδια (όπως ψευδαισθήσεις) ενός μέλους τους. Μέσω αυτού του γεγονότος έχουν την ‘ευκαιρία’ να το φροντίζουν, να του δίνουν την φαρμακευτική του αγωγή, να τον πηγαίνουν στο γιατρό κλπ. Από αυτή την κοινή φροντίδα μπορεί να εκμεταλευτούν την εγγύτητα και συνεργασία, να βελτιωθούν και οι μεταξύ τους σχέσεις και εν τέλη να θεραπευτεί όσο μπορεί όλο το σύστημα.
Τα οικογενειακά συστήματα έχουν την έμφυτη ροπή στο να διατηρούνται σταθερά (όσο μπορούν) και να μην διαλύονται ή να είναι ασταθή, …έστω και με πόνο, μιας και μια διαταραχή στο ένα μέλος της, σίγουρα φέρνει πόνο σε όλους. Θεωρούμε ότι στο πρόβλημα αντιπροσωπεύει ιδιαίτερα κωδικοποιημένα νοήματα για αυτόν που το φέρει και το περιβάλλον του.
Ως εκ τούτου ο σκοπός της θεραπείας είναι να μείνει υγιής, τόσο ο ίδιος όσο και το σύστημα του, χωρίς την ανάγκη να υπάρχει το ‘δεκανίκι’ του συγκεκριμένου πρόβληματος. Η θεραπευτική μας μέθοδο είναι όπως είπαμε διαλογική προσπαθούμε να βρούμε, συνεργατικά και διαλεκτικά, αυτά τα κωδικοποιημένα νοήματα των διαταραχών/προβλημάτων, να τα κατανοήσουμε και να τα δούμε με διαφορετική ματιά., μια θεραπευτική ματιά. Όταν αλλάζουν η δεδομένη και ενστικτώδη ποιότητα των σχέσεων μας ( ο θεραπευτικός διάλογος βοηθά να ξεπερνάμε τον ενστικτώδη και παρορμητικό τρόπο συναισθημάτων και συμπεριφορών) , η ζωή κυλά διαφορετικά.
Η σημερινή συστημική-οικογενειακή διαδικασία ΔΕΝ εννοεί ότι όλη η οικογένεια ή ένα μέρος της οικογενείας πρέπει να βρίσκεται στη συνέδρια. Γίνεται ατομική συστημική θεραπεία και συμβουλευτική στο πρόσωπο που έχει έρθει στο γραφείο, εμπεριέχοντας στους θεραπευτικούς διαλόγους και τα άλλα μέλη της οικογενείας που πιθανόν να συνδέονται με τα αναφερόμενα συμπτώματα. Είναι εντυπωσιακό και το βλέπουμε στη δουλειά μας, πολλές φόρες, πως αλλάζει η οικογενειακή ζωή κάποιου που είναι σε θεραπεία